Editorial: Βαθμολογίες στα reviews, αυτή η μάστιγα

Τα περισσότερα reviews αποτελούνται από κείμενα, φωτογραφίες και βίντεο (ενίοτε συνδυασμούς τους και άλλοτε κάτι απ’ αυτά εξ ολοκλήρου), ωστόσο πλειστάκις τα παραπάνω πλαισιώνονται από επιπρόσθετες πληροφορίες με τη βοήθεια των οποίων ο αναγνώστης μπορεί να πάρει μια πρώτη εικόνα από το παιχνίδι/ταινία/κατάστημα όπως φερ’ ειπείν τα σημαντικότερα στοιχεία και τα θετικά/αρνητικά σε “bullet points”, κάποια facts και μία βαθμολογία. Ε, γι’ αυτή την τελευταία θα μιλήσουμε σήμερα.

 

Την άτιμη…

 

 

Η ανάγκη για έναν αριθμό

 

Δεν έχει νόημα να ψάχνουμε να βρούμε από πού προέκυψε η ανάγκη του ανθρώπου να πλαισιώνει τις αξιολογήσεις του με “ξερούς” αριθμούς. Κάποιοι θα πουν ότι αυτοί οι αριθμοί τους βοηθούν να καταλάβουν το ποιόν ενός παιχνιδιού, εν προκειμένω, χωρίς καν να χρειαστεί να διαβάσουν μια αράδα απ’ τη γνώμη εκείνου που ξόδεψε κάποιες ώρες από τη ζωή του για να είναι σε θέση να εκφέρει άποψη. Κάποιοι άλλοι θα ικανοποιήσουν τον “φανμποϊσμό” τους συγκρίνοντας τον μέσο όρο βαθμολογιών που απέσπασε το παιχνίδι/πλατφόρμα τους έναντι του ανταγωνισμού, στη λογική του “ποιος την έχει μεγαλύτερη”. Για κάποιους χαρτογιακάδες, αυτός ο αριθμός μπορεί να μεταφράζεται σε έναν ακόμα στόχο ή αρκετά εκατομμύρια. Σημασία έχει ότι οι βαθμολογίες υπάρχουν και θα συνεχίσουν να το κάνουν διότι πολύ απλά αντανακλούν τη βασιλεύουσα κουλτούρα της εποχής μας, ήτοι την “αλά fast food κατανάλωση πληροφοριών”.

 

Τι εννοώ με το παραπάνω; Ο άνθρωπος εκτίθεται πλέον σε έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών σε καθημερινή βάση. Τα ερεθίσματα που παίρνει ο εγκέφαλός του, τα δεδομένα που καλείται να διαχειριστεί είναι τόσα πολλά που από ένα σημείο και μετά σταματά να τα επεξεργάζεται και τα καταναλώνει παθητικά: τα δέχεται χωρίς καν να τα αμφισβητήσει. Είναι δεδομένο πως θα ψάξει να βρει τον τρόπο να καταναλώσει ευκολότερα και ταχύτερα την πληροφορία με την πρώτη ευκαιρία και, μαντέψτε, η βαθμολογία σε ένα review του δίνει ακριβώς αυτή τη δυνατότητα: όταν οι 1.000, 2.000, 3.000 λέξεις μιας εις βάθος ανάλυσης και παρουσίασης καταλήγουν σε έναν ξερό αριθμό, πόσοι θα είναι εκείνοι που θα κρατήσουν αυτόν χωρίς καν να μπουν στον κόπο να διαβάσουν τις παραγράφους που προηγούνται; Μην το ψάχνετε: πολλοί. Και δεν το λέω εγώ αλλά τα Analytics.

 

Είχα την ευκαιρία να δω στοιχεία από ελληνικά και ξένα sites του ειδικού Τύπου που ασχολείται με την αγορά των videogames και τα δείγματα ήταν απογοητευτικά. Σε review τριών σελίδων, η δεύτερη δεν είχε ούτε τα μισά “κλικ” συγκριτικά με την πρώτη ή την τρίτη. Τι γινόταν: ο κόσμος έμπαινε στην παρουσίαση, όμως από την πρώτη σελίδα πήγαινε απ’ ευθείας στην τρίτη ώστε να δει τη βαθμολογία, τα θετικά/αρνητικά και τον επίλογο!

 

Το υπόλοιπο κείμενο πήγαινε υπέρ πίστεως, κάτι που μαρτυρούσε και ο χρόνος παραμονής στις σελίδες του review που δεν υπερέβαινε το ένα λεπτό –η μόνη περίπτωση να ανέβει ήταν στο τέλος να υπάρχει και κάποιο βίντεο με gameplay ώστε να κάτσει λίγο παραπάνω ο επισκέπτης. Τα παραπάνω μου παρουσιάστηκαν 5-6 χρόνια πριν και με δεδομένο ότι δεν υπάρχει κάτι που να μαρτυρά βελτίωση της κατάστασης, το πιθανότερο είναι πως ισχύουν και σήμερα.

 

 

Η γενιά του Metacritic

 

Όταν ξεκινούσαν τα Metacritic και GameRankings η κατάσταση ήταν τελείως διαφορετική: η γενικότερη αντίληψη ήθελε τις βαθμολογίες να είναι πραγματικά συνοδευτικές και όχι αντιπροσωπευτικές ενός review. Τα δύο sites όντως βοήθησαν αρκετά στη λογική του “aggregator” όμως, καθώς ο καθείς μπορούσε να βρει εύκολα και γρήγορα και δίχως να ψάχνει σε 1315 sites, reviews για το παιχνίδι που ήθελε –όπως συμβαίνει επί παραδείγματι με το Skroutz για τις τιμές στην ελληνική αγορά. Μπορεί να μην περιελάμβαναν όλα τα έντυπα και online Μέσα, ωστόσο είχαν την πλειοψηφία των μεγαλύτερων ανά χώρα (το Metacritic, μιας που το GameRankings είχε ως προαπαιτούμενη την αγγλική γλώσσα) και μπορούσαν να δώσουν μια εικόνα που αν μη τι άλλο ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα.

 

Κάπου εκεί ήταν που χάθηκε και η μπάλα αφού η βαθμολογία του Metacritic –που γιγαντώθηκε, σε σχέση με το GameRankings που απλώς μεγάλωσε- απέκτησε τεράστια σημασία. Σε αρκετές κυκλοφορίες η στοχοθέτηση περιλαμβάνει και ελάχιστη βαθμολογία Metacritic ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που βάσει αυτής καθορίζεται και το μπόνους επίτευξης στόχων των εργαζόμενων. Η βαθμολογία μετατράπηκε σε αυτοσκοπό, με εκδοτικές, στούντιο και PR agencies να μην υπολογίζουν τίποτα μπροστά στον στόχο τους: ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και κάπως έτσι έχουν βγει στην επιφάνεια ιστορίες εκβιασμού, δωροδοκίες για 5 μονάδες αβάντα στις τελικές βαθμολογίες, μαύρες λίστες με όσους δίνουν βαθμούς με το σταγονόμετρο, ανεπιθύμητους δημοσιογράφους και άλλα τέτοια ωραία. Μην τους αδικείτε: αν από αυτό εξαρτιόταν το μπόνους σας των $15-20.000, πιθανότατα τα ίδια θα κάνατε/με.

 

Το κακό είναι πως μαζί με τις εταιρείες, την ίδια βαρύτητα στις βαθμολογίες και μόνο σ’ αυτές άρχισε να δίνει και το κοινό. Δεν πα’ να ‘κανε κατάθεση ψυχής ο αρθρογράφος στο κείμενό του, όλοι στέκονταν στην τελική βαθμολογία. Ο κόσμος άρχισε να συγκρίνει ανόμοια πράγματα διότι πολύ απλά αξιολογούνταν βάσει της ίδιας κλίμακας. Σου λέει ο άλλος, “γιατί να μη συγκρίνουμε το Dark Souls με το Grand Theft Auto; 89% πήρε το ένα, 98% το άλλο, άρα το GTA είναι καλύτερο”.

 

Τι να του πεις μετά εσύ που έχεις μείνει παγωτό; Εκτός αυτού, οι βαθμολογίες πολλές φορές είναι αναίτια σχολαστικές: αν υποθέσουμε ότι έχουμε δύο παιχνίδια δράσης ανοιχτού κόσμου, όπου το ένα έχει πάρει 93% και το άλλο 92%, θα βρεθεί κάποιος να δικαιολογήσει αυτό το ρημάδι το 1%; Δηλαδή το 93άρι τι παραπάνω είχε από το 92; Καλύτερη αντίθεση στα credits; Η εμπειρία που προσφέρει ένα παιχνίδι δεν δύναται να αποτυπωθεί σε έναν αριθμό, πολύ περισσότερο διότι για να περιγραφεί όσο το δυνατόν πιο παραστατικά απαιτούνται λέξεις, εικόνες.

 

 

Είναι υποκειμενικό

 

Το Eurogamer πριν μερικά χρόνια αποφάσισε να κόψει τις βαθμολογίες από τα reviews του και κατ’ επέκταση να “κατέβει” από το Metacritic. Γενναία απόφαση, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς τους αγώνες sites που πάσχιζαν να μπουν στην υπηρεσία, που όμως δείχνει και το ειδικό βάρος του Μέσου: αντί να ακολουθήσει το ρεύμα, αποφάσισε να εκπαιδεύσει το ίδιο το κοινό του, διαφοροποιώντας εαυτόν παράλληλα από τον ανταγωνισμό. Αν ρίξετε σήμερα μια ματιά σε μία παρουσίαση τίτλου στο site, θα δείτε ότι απαρτίζεται από κείμενο, φωτογραφίες, ένα βίντεο και σε κάποιες συγκεκριμένες περιπτώσεις τη σήμανση του προτεινόμενου/απαραίτητου. Ίσως το Eurogamer εν τέλει να το έχει παρακάνει ελαφρώς όμως μέσα από αυτή την υπερβολή διαφαίνεται η έμφαση στην ουσία που δίνει το Μέσο: προβάλλοντας το review και μόνο αυτό, χωρίς το παραμικρό “συνοδευτικό”, η έμφαση στην άποψη του συντάκτη είναι αν μη τι άλλο ξεκάθαρη.

 

Το ζητούμενο ενός review δεν είναι η βαθμολογία αλλά να καταφέρει να “περάσει” το σκεπτικό του γράφοντος στους αναγνώστες. Μια κριτική δεν μπορεί παρά να είναι υποκειμενική άλλωστε: ο αρθρογράφος αξιολογεί ένα παιχνίδι εξηγώντας τι του άρεσε και τι όχι, προκειμένου οι αναγνώστες του, διαβάζοντας τα ανωτέρω να αποφασίσουν αν μπορούν να ταυτιστούν μαζί του ή όχι. Μη μπερδευτείτε: η ταύτιση απόψεων δεν είναι απαραίτητη. Αρκεί μια σωστή ανάλυση για να αντιληφθεί ο αναγνώστης αν αυτό που περιγράφει ο reviewer θα αρέσει στον ίδιο ή όχι. Από εκεί και πέρα, όλα τα “εξτραδάκια” (βλ. θετικά/αρνητικά, σήμανση, βαθμολογία, “με μια λέξη” κλπ) είναι για να κάνουν το έργο του αναγνώστη ευκολότερο, να του επιτρέψουν να καταλάβει τα όσα θέλει να του μεταφέρει ο γράφων, ευκολότερα. Η παγίδα έγκειται στο γεγονός πως μόνα τους δεν έχουν καμία αξία αφού λειτουργούν συμπληρωματικά στο κυρίως περιεχόμενο. Κι όμως, τόσος και τόσος κόσμος επιμένει να την πατάει…

 

Η βαθμολογία είναι κάτι το υπερτιμημένο. Κάποιος θα προτιμήσει ένα παιχνίδι για τους έξυπνους γρίφους του, την επιβλητική του ατμόσφαιρα, την καταιγιστική του δράση, τον τεράστιο κόσμο του, την κινηματογραφική πλοκή του, τα ρεαλιστικά του γραφικά και animation και όχι γιατί πήρε 9/10 στο τάδε site. Με την πληθώρα των Μέσων που υπάρχουν στο διαδίκτυο, υπάρχουν reviews για όλους: είτε κάποιος θέλει μία σύντομη, to the point παρουσίαση ενός τίτλου, είτε μία εις βάθος ανάλυση, δεν υπάρχει περίπτωση να μη βρει ένα site που να τον καλύπτει.

 

Εντοπίστε το Μέσο που σας ικανοποιεί και σεβαστείτε τη δουλειά, την προσπάθεια και τον κόπο του αρθρογράφου. Δεν σας κυνηγά κανείς: χαλαρώστε και αρχίστε την ανάγνωση ή την παρακολούθηση, αν πρόκειται για video review. Ξέρετε, οι αριθμοί μπορεί να μη λένε ποτέ ψέματα, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως λένε και πάντα όλη την αλήθεια…