Για να γνωρίσουμε τον κόσμο των προγόνων-Η κοσμολογία του Πλάτωνα

kanapedatos · 29 Μαρτίου 2012

Ο Πλάτων με τον διάλογο «Τίμαιος», έδωσε στο Μεσαίωνα μέχρι τον 12ο αιώνα, την μόνη συνεκτική φυσική φιλοσοφία.1 Ο Αθηναίος φιλόσοφος ανέπτυξε τη θεωρία των αιώνιων ιδεών, σύμφωνα με την οποία οι ιδέες, οι αιώνιες μορφές υπάρχουν πέρα από κάθε υλικό αντικείμενο. Ο νους δεν είναι παρά μόνο μια αιώνια ουσία που δημιουργήθηκε για να γνωρίσει τις άλλες. Τα αισθητήρια όργανα παρέχουν μόνο ερεθίσματα για το νου και τον ωθούν στην σύλληψη των καθολικών μορφών που αποτελούν την ουσία του σύμπαντος.2

Στον Τίμαιο, διακρίνουμε την διαφοροποίηση του Πλάτωνα από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Πίστευε - σε αντίθεση με αυτούς - ότι η αρχή του κόσμου είναι εξωγενής και όχι ενδογενής· η τάξη και η ορθολογικότητα του εξηγούνταν μόνο ως χειροτέχνημα ενός θείου τεχνίτη, του δημιουργού.3 Ο δημιουργός συνέθεσε τον κόσμο και όλο το σύμπαν. Ήταν αγαθός και ως αγαθός και χωρίς φθόνο, θέλησε να γίνουν τα πάντα όμοια με τον ίδιο, χωρίς κατά το δυνατό να υπάρξει τίποτε ατελές. Χρησιμοποίησε λοιπόν όλα τα ορατά στοιχεία που βρίσκονταν σε αταξία και τα έβαλε σε τάξη θεωρώντας, ότι η τάξη είναι από κάθε πλευρά καλύτερη. Ως άριστος τεχνίτης δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο παρά το κάλλιστο. Αντιλήφθηκε, ότι δεν θα μπορούσε ένας κόσμος χωρίς νου να είναι καλύτερος από έναν κόσμο με νου· και επειδή νους χωρίς ψυχή δεν γίνεται, έδωσε στο σύμπαν νου και ψυχή. Ο κόσμος για τον Πλάτωνα είναι έμβιο ον με νου και ψυχή·4 το σώμα είναι η φυλακή της ψυχής, η οποία με τον θάνατο αποδεσμεύεται από τον υλικό κόσμο και οδηγείται στις ανώτερες σφαίρες της νόησης. Ο δημιουργός έφτιαξε τον κόσμο που δεν υπήρχε πάντοτε· είναι ορατός και απτός και έχει σώμα, άρα είναι αισθητός και ως αισθητός μεταβάλλεται και κάποτε είχε γεννηθεί.5 Δεν πρόκειται για δημιουργία εκ του μηδενός, γιατί τα υλικά υπάρχουν και περιορίζεται να εργαστεί μ’ αυτά. Για τον Πλάτωνα, η γη, το νερό, ο αέρας και η φωτιά – στοιχεία που πρώτος πρότεινε ο Εμπεδοκλής - είναι τα υλικά με τα οποία ο θείος τεχνίτης κατασκεύασε το σύμπαν. Υπό την επιρροή των Πυθαγόρειων ανήγαγε τα παραπάνω στοιχεία σε τρίγωνα, δισδιάστατα σχήματα που με τους κατάλληλους συνδυασμούς μπορούν να γίνουν τρισδιάστατα σωματίδια, όπου κάθε τριγωνικό σχήμα αντιστοιχεί σε διαφορετικό στοιχείο.6 Ο Πλάτων συσχέτισε κάθε στοιχείο με ένα κανονικό στερεό· με την αναγωγή των πάντων σε μαθηματικές πρώτες αρχές εκπλήρωνε το Πυθαγόρειο θεώρημα.