Σημαντικό προβάδισμα στην πρόβλεψη της άνοιας προσφέρουν οι βιοδείκτες πρωτεΐνης

Η έρευνα, η οποία είναι η μεγαλύτερη της κατηγορίας της, και αποτέλεσε προϊόν συνεργασίας του Πανεπιστημίου του Γουόρικ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, και του Πανεπιστημίου Φουντάν, στη Σαγκάη, αξιοποίησε τη μεγαλύτερη βάση δεδομένων που έχει χρησιμοποιηθεί μέχρι στιγμής, συμπεριλαμβανομένων δειγμάτων αίματος από 52.645 υγιείς συμμετέχοντες στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Τα δείγματα αίματος συλλέχθηκαν μεταξύ 2006 και 2010, καταψύχθηκαν και στη συνέχεια αναλύθηκαν, 10 έως 15 χρόνια αργότερα, από την ερευνητική ομάδα, που προχώρησε σε αυτή τη διαδικασία στο διάστημα μεταξύ Απριλίου 2021 και Φεβρουαρίου 2022. Έως το Μάρτιο του 2023, 1.417 από τους συμμετέχοντες εμφάνισαν άνοια και στα δείγματα αίματος που συλλέχθηκαν από αυτά τα άτομα εντοπίστηκε προβληματική ρύθμιση των βιοδεικτών πρωτεΐνης.

Από τις 1.463 πρωτεΐνες που αναλύθηκαν, με τη συνδρομή μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης, εντοπίστηκαν 11 πρωτεΐνες και συνδυάστηκαν ως πλαίσια πρωτεΐνης, με τους ερευνητές να αποδεικνύουν ότι είναι ιδιαίτερα ακριβή στην πρόβλεψη μελλοντικής εκδήλωσης άνοιας. Οι περαιτέρω ενσωμάτωση παραγόντων αυξημένου κινδύνου, όπως η ηλικία, το φύλο, το επίπεδο μόρφωσης αλλά και η γενετική, απέδειξαν για πρώτη φορά την υψηλή ακρίβεια του προγνωστικού μοντέλου, το οποίο υπερέβη σε ποσοστό το 90%, γεγονός το οποίο συντείνει σε ενδεχόμενη μελλοντική χρήση του σε προγράμματα πρόγνωσης της εκδήλωσης άνοιας σε επίπεδο ευρύτερων κοινοτήτων.

Οι πρωτεΐνες (λόγου χάρη η Ινώδης Όξινη Γλοιώδης Πρωτεΐνη, ή αλλιώς GFAP), είχαν εντοπιστεί και στο παρελθόν ως ενδεχόμενοι πρωτεϊνομικοί βιοδείκτες μελλοντικής εκδήλωσης άνοιας στο πλαίσιο μικρότερων μελετών, όμως η νέα έρευνα αξιοποίησε πολύ μεγαλύτερο δείγμα και πραγματοποιήθηκε στην πορεία μιας σειράς ετών. Στο πλαίσιο αυτής της μακροχρόνιας μελέτης, οι ερευνητές μπόρεσαν να καταδείξουν τις διαφορές και τις τροχιές που ακολούθησαν τα άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα, είτε εκδήλωσαν άνοια, είτε όχι, σε μια πορεία 15 ετών.

Η έγκαιρη διάγνωση αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τα άτομα με άνοια. Τα νέα φαρμακευτικά σκευάσματα έχουν τη δυνατότητα να επιβραδύνουν ή ακόμη και να αναστρέψουν την εξέλιξη του Αλτσχάιμερ, υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι η νόσος θα διαγνωστεί αρκετά νωρίς. Το σκεύασμα με την ονομασία Iecanemab είναι μία από τις δύο νέες θεραπείες που υπάρχουν για τη νόσο αυτή.

O επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, καθηγητής Γιανγκφένγκ Φενγκ, του Τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο του Γουόρικ, ευελπιστεί ότι θα καταστεί εφικτή η ανάπτυξη φαρμάκων ικανών να εστιάζουν στις πρωτεΐνες που εντόπισε η μελέτη.

Ο καθηγητής Φενγκ υπογράμμισε ότι ο συνδυασμός τεχνητής νοημοσύνης και ανάλυσης πρωτεϊνών προσφέρει μια πολλά υποσχόμενη κατεύθυνση για τη στοχευμένη φαρμακευτική. Αυτή η προσέγγιση, είναι ιδιαίτερα σημαντική σε περιπτώσεις μεσηλίκων και ηλικιωμένων ατόμων σε μια κοινότητα, που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εκδήλωσης άνοιας. "Το μοντέλο αυτό θα μπορούσε να ενσωματωθεί αβίαστα στο ΕΣΥ και να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο ελέγχου από τους γιατρούς", ανέφερε ο καθηγητής Φενγκ.

O καθηγητής Γουέι Τσανγκ, του Πανεπιστημίου Φουντάν, που συμμετείχε στη συγγραφή της έρευνας, εξήγησε ότι η προσπάθεια αυτή βασίστηκε στο προηγούμενο μοντέλο πρόγνωσης της άνοιας που ανέπτυξε η ίδια ομάδα, το οποίο συνυπολόγιζε διάφορες μεταβλητές, όπως η ηλικία, η παρουσία ενός συγκεκριμένου γονιδίου καθώς και η ηλικία της μητέρας κατά το θάνατό της. "Σε σύγκριση με το προηγούμενο έργο μας, αυτό το νέο μοντέλο, που βασίζεται στην αξιολόγηση πρωτεϊνομικών παραγόντων, συνιστά προφανώς άλμα", ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ο καθηγητής Ζιντάι Γιου, ειδικός στις νευροεκφυλιστικές νόσους, στο Πανεπιστήμιο Φουντάν, συμπλήρωσε: "Οι πρωτεϊνομικοί βιοδείκτες είναι ακόμη ευκολότερο να εντοπιστούν μέσα από μη παρεμβατικές διαδικασίες και μπορούν να διευκολύνουν σημαντικά την αξιοποίησή τους για έναν ευρείας κλίμακας προληπτικό έλεγχο του πληθυσμού". Ο καθηγητής στάθηκε επίσης σε ορισμένα μειονεκτήματα παλαιότερων μοντέλων πρόγνωσης του κινδύνου εκδήλωσης άνοιας, τα οποία βασίζονταν κατά κύριο λόγο σε βιοδείκτες που ήταν δύσκολο να εντοπιστούν, καθώς απαιτούσαν τη χρήση διαδικασιών όπως η οσφυονωτιαία παρακέντηση ή σύνθετες απεικονιστικές μεθόδους, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι είναι δυσχερέστερη η ευρεία εφαρμογή τους, τόσο λόγω της συνθετότητας, όσο και του υψηλού κόστους.

Ολόκληρη η έρευνα είναι διαθέσιμη στον παρακάτω σύνδεσμο: Plasma proteomic profiles predict future dementia in healthy adults | Nature Aging

• Άνοια
• βιοδείκτες