Τέρατα σε Μεσαιωνικούς χάρτες και η σημασία τους

[manousos82003]

Η θάλασσα πάντα αποτελούσε πεδίο παράξενων ιστοριών από την αρχαιότητα, και γιατί να μην είναι; Σε αντίθεση με τη στεριά, ο ωκεανός διαρκώς μεταμορφώνεται και κινείται με ρεύματα και καταιγίδες που μπορούν να βγάλουν ένα πλοίο εκτός πορείας. Μήπως ένας εξίσου επικίνδυνος παράγοντας θα μπορούσε να είναι και “τα τέρατα που την κατοικούν;”

Οι χαρτογράφοι, από το 10ο έως και το τέλος του 17ου αιώνα, επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν σχέδια τεράτων για να εξάψουν την φαντασία των αναγνωστών τους και ταυτόχρονα να δείξουν μυστήριες και ανεξερεύνητες θαλάσσιες περιοχές με πιθανούς κινδύνους, όπου γιγάντια χταπόδια αρπάζουν πλοία και σαγηνευτικές γοργόνες μαγεύουν ναυτικούς με την ομορφιά τους. Παρόλο που φαίνεται απίθανο να έζησαν ποτέ αυτά τα τέρατα, η απεικόνιση τους έχει ρίζες στην προσπάθεια από το μέρος του χαρτογράφου να είναι ακριβής στην απεικόνιση οτιδήποτε θα μπορούσε να κατοικεί στη θάλασσα.

 Πηγή έμπνευσης  της απεικόνισης τεράτων αποτέλεσαν:

1) Ευρωπαϊκοί Μεσαιωνικοί χάρτες (οι οποίοι δεν είναι και οι πιο ακριβείς),

2) Χάρτες του Πτολεμαίου (περιείχαν βασικά στοιχεία του γνωστού κόσμου κατά τον δεύτερο αιώνα),

3) Ναυτικοί χάρτες και

4) Βιβλία που θεωρήθηκαν ως επιστημονικά και έγκυρα

 Ο Plinius Secundus στο βιβλίο του “Natural History” ανέπτυξε μια θεωρία σύμφωνα με την οποία:

"Kάθε ζώο της στεριάς έχει ένα ισοδύναμο στον ωκεανό"

Στηριζόμενοι σε αυτή, οι χαρτογράφοι θεωρούσαν ότι υπάρχουν θαλάσσιοι σκύλοι, θαλάσσια λιοντάρια, θαλάσσια γουρούνια κ.λ.π. Μερικά ονόματα έμειναν μέχρι σήμερα π.χ. τα θαλάσσια λιοντάρια, τα οποία αναφέρονται σε είδος φώκιας ενώ με τη μεσαιωνική απεικόνιση είναι ένα υβρίδιο λιονταριού και ψαριού.Παρόλο που για τα περισσότερα ζώα της στεριάς ξέρουμε πως είναι σχεδόν ακίνδυνα, συχνά στους χάρτες απεικονίζονται να επιτίθενται σε καράβια!

 

 Στο τέλος του 17ου αιώνα, χάρη στη σταδιακή εξέλιξη των επιστημών, μέσω της βελτίωσης της τεχνολογίας και των ναυτικών όπως επίσης και των τυπογραφικών μεθόδων, εξαπλώθηκε μια πιο ρεαλιστική απεικόνιση των χαρτών, τα θαλάσσια τέρατα σταδιακά εξαφανίστηκαν και αντικαταστάθηκαν από πλοία. Τα πλοία απεικόνιζαν ασφαλή περάσματα, ενώ τα ψάρια και οι φάλαινες έδειχναν σημεία κατάλληλα για αλιεία. Πλέον, όπου υπήρχαν φάλαινες στο χάρτη, δεν αποτελούσαν πλέον επικίνδυνα τέρατα αλλά "προϊόν" προς συγκομιδή και εκμετάλλευση. Αποτέλεσμα των παραπάνω ήταν να θεωρείται ως "χρυσωρυχείο" προς εκμετάλλευση και να χαθεί ένα μεγάλο μέρος του μυστηρίου που την κάλυπτε.

 Εκεί που δίνεται η εντύπωση πως όλο το πέπλο μυστηρίου που καλύπτει τη θάλασσα έχει εξαφανιστεί,ξαφνικά γεγονότα στις μέρες μας, μας υπενθυμίζουν πως υπάρχουν ακόμα πράγματα που περιμένουν να τα ανακαλύψουμε! Πρόσφατα παραδείγματα, το γιγάντιο καλαμάρι και ο καρχαρίας 15 ποδιών για τα οποία έχουμε ακόμα πράγματα να μάθουμε!