Ποιος ήταν ο πεσιμιστής φιλόσοφος Άρτουρ Σοπενχάουερ;

[manousos82003]

Εισαγωγή

Ο Άρτουρ Σοπενχάουερ, είναι ένας από τους πρώτους φιλοσόφους που αμφισβήτησε την σημαντικότητα της ύπαρξής μας και συνδυάζοντας φιλοσοφίες από διαφορετικές κουλτούρες του κόσμου, πέτυχε να θεωρείται ως ένας από τους πιο σκοτεινούς και φιλοσόφους της δυτικής κουλτούρας. Για εκείνον, ο κόσμος μας είναι μια φυλακή και καταλήγουμε σε αυτή λόγω της απογοήτευσης και της ανικανότητά μας να την αντιμετωπίσουμε. Θα μπορούσε μέσα από τη φιλοσοφία του να υπάρχει κάποια λύση ως διέξοδο; Ας εξετάσουμε λοιπόν την ζωή και το έργο του Σοπενχάουερ!

Βιογραφία

Ο Άρτουρ Σοπενχάουερ γεννήθηκε το 1778 στο Gdansk της Πολωνίας και μετακόμισε σε ηλικία 5 ετών στο Αμβούργο της Γερμανίας όπου έζησε την παιδική του ηλικία. Ο πατέρας του ήταν έμπορος και όπως συνηθιζόταν, ήθελε και ο γιος του να ακολουθήσει τα βήματά του. Παρόλα αυτά δεν έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για να ακολουθήσει τα χνάρια του αλλά επέλεξε τις επιστήμες. Στο ταξίδι που έκανε με τον πατέρα του σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, είδε την φτώχια που βιώνουν οι άνθρωποι και αυτό τον έκανε ακόμα πιο πολύ να θέλει να ερευνήσει πως λειτουργεί ο κόσμος και συγκεκριμένα πως και γιατί λειτουργεί με τόσο αρνητική επιρροή στους ανθρώπους.

Αφού πήγε κόντρα στις επιθυμίες της οικογένειάς του, το 1809 σπούδασε φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο της Γκέτινγκεν και στη συνέχεια στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Σύντομα ο Σοπενχάουερ θα καταλάβαινε πως η γνώση που είχε αποκτήσει από την φιλοσοφία ήταν θεωρητικού επιπέδου, ανεπαρκής και αποκομμένη από την πραγματική ζωή για να δώσει εξηγήσεις για τις έγνοιες του κόσμου και στενά συνδεδεμένη με τις θρησκευτικές αντιλήψεις.

Αποφασίζει να φύγει από το πανεπιστήμιο και να φτιάξει την δική του φιλοσοφία και αρχίζει την συγγραφή βιβλίων τα οποία μετέπειτα θα επηρέαζαν μερικούς από τους πιο γνωστούς σκεπτικιστές και σχολές σκέψης. Μέχρι την ηλικία των 30 ετών είχε ήδη εκδώσει δυο βιβλία τα οποία αρχικά δεν είχαν την απήχηση που περίμενε. Ήδη ήταν λέκτορας στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου και μεταφραστής αλλά παρόλα αυτά δυσκολευόταν να πετύχει την αναγνώρισή του και σε αυτούς τους τομείς. Όταν έφτασε στα 50, είχε ήδη γράψει 19 βιβλία και σιγά σιγά αναγνωριζόταν η συνεισφορά του μέχρι τον θάνατό το 1860 σε ηλικία 72 ετών.

Η φιλοσοφία του Άρτουρ Σοπενχάουερ

Τον 18^ο αιώνα ο Σοπενχάουερ παρατήρησε τον πόνο που βιώνουν οι άνθρωποι κατά την διάρκεια της ζωής τους και συμπέρανε πως οι άνθρωποι δεν επιδιώκουν την διασκέδαση και την ευτυχία αλλά την μείωση του συνεχή πόνου που αποτελεί κομμάτι της ύπαρξής μας. Ο ίδιος συγκρίνει τον κόσμο μας με μια φυλακή και όπως και οι φυλακισμένοι, έτσι και εμείς θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι. Κανένας μας δεν μπορεί να δραπετεύσει εκτός αν εκτίσουμε την ποινή μας ή με κάποιον «άλλο τρόπο». Κάθε μέρα της ύπαρξής μας, με τον χρόνο αμείλικτο, οδηγούμαστε όλο και πιο κοντά στον θάνατο και με αυτόν το περιορισμό βιώνουμε τον πόνο, την μιζέρια, την ανησυχία και την τραγωδία. Προκειμένου να νιώσουμε ανακούφιση από τον πόνο πάμε από τη μία απόλαυση στην άλλη αλλά το μόνο που νιώθουμε είναι μια προσωρινή ανακούφιση. Ο Σοπενχάουερ θεωρούσε πως: «Αν αφαιρέσουμε το πέπλο της άγνοιας και αντικρίσουμε την σκληρή πραγματικότητα, θα δούμε πως ο κόσμος μας είναι το θαυμαστό έργο ενός πάνσοφου και πανίσχυρου Όντος».

Το να θεωρούμε τον κόσμο ως μια φυλακή, θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι ένα πετυχημένο συστατικό στη συνταγή για την προσωπική μας μιζέρια. Αντί γι’αυτό, δεν θα ήταν ευκολότερο να είχαμε μια εναλλακτική και πιο αισιόδοξη οπτική και να σταματήσουμε να το αντιμετωπίζουμε με πεσιμισμό;

Στο βιβλίο του «Τα πάθη του κόσμου» δηλώνει πως ο πόνος και όχι η διασκέδαση είναι το βασικό συστατικό της ύπαρξής μας. Για εκείνον η ύπαρξη, η γνώση και κατανόηση του κακού είναι αυτή που μας κάνει να νιώθουμε ζωντανοί και κατά κάποιο τρόπο, έχει θετική επίδραση σε εμάς. Αντίθετα, το καλό έχει αρνητική επίδραση σε εμάς. Η ευτυχία και η ικανοποίηση δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια επιθυμία που πραγματοποιήθηκε ή το τέλος του πόνου. Άρα, ο πόνος είναι η πηγή των αναγκών και των επιθυμιών μας.

Για τον Σοπενχάουερ, η ζωή δεν είναι μόνο απογοήτευση αλλά και εξαπάτηση. Όσο είμαστε νεότεροι, είμαστε γεμάτοι φιλοδοξίες και όσο μεγαλώνουμε η ζωή γίνεται όλο και πιο οδυνηρή μιας και βιώνουμε διαδοχικές τραγωδίες ενώ ταυτόχρονο το σώμα μας γίνεται αδύναμο και είμαστε επιρρεπής σε αρρώστιες που μας οδηγούν στον θάνατο. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας ερχόμαστε αντιμέτωποι με προδοσία, ανασφάλεια, φτώχια, πόνο και η συνεχόμενα ανεκπλήρωτες επιθυμίες μας οδηγούν στην βαρεμάρα, μια άλλη μορφή της έλλειψης ικανοποίησης.

Σύμφωνα με τον Σοπενχάουερ, στους συνανθρώπους οφείλουμε να δείχνουμε συμπόνια γιατί είναι απαραίτητο για την δική μας ευημερία. Μέσω της συμπόνιας προκύπτει η θέληση να βοηθήσουμε τους άλλους, να δεχτούμε τις ατέλειές τους, να κάνουμε υποφερτή «τη φυλάκισή μας». Εμείς επιλέξαμε να δούμε τους άλλους με διαφορετικό τρόπο, όχι σαν εχθρούς αλλά σαν «συν-παθόντες» (fellow-sufferers).

Επίλογος

Για κάποιους ο Σοπενχάουερ είναι «πεσιμιστής φιλόσοφος» μιας και μέσα από τα έργα του υπήρχε μια απαισιοδοξία για την ανθρώπινη πορεία ενώ για άλλους ένας «Ευρωπαίος Βουδιστής» γιατί στην φιλοσοφία του υπήρχαν στοιχεία που συναντάμε στις διδαχές του Βουδισμού. Κατά την διάρκεια της συγγραφής των βιβλίων του, η επιρροή του Σοπενχάουερ άρχισε να εξαπλώνεται αλλά η συνεισφορά του αναγνωρίστηκε μετά τον θάνατό του (1860). Η σκέψη του επηρέασε την φιλοσοφία της ζωής, την υπαρξιακή φιλοσοφία και της ανθρωπολογία. Αποτελεί συνδετικό κρίκο με τη σύγχρονη ψυχολογία και εκφράζεται μέσω του Σίγκμουντ Φρόυντ και της σχολής που δημιούργησε. Η επιρροή του Σοπενχάουερ δεν περιορίστηκε μόνο στη φιλοσοφία αλλά επεκτάθηκε στη μουσική και τη λογοτεχνία επηρεάζοντας σημαντικές προσωπικότητες όπως όπως οι Ρίχαρντ Βάγκνερ, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν. Από το 1911 η Εταιρεία Σοπενχάουερ στο Μάιν της Φρανκφούρτης είναι αφιερωμένη στη μελέτη, την έκθεση και τη διάδοση της φιλοσοφίας του Σοπενχάουερ.