Πολιτική, πραγματικά γεγονότα και κινηματογράφος

[cinefreak66]

Με αφορμή το θέμα για το "Βlack Hawk Down" και τον ενθουσιασμό πολλών για το ότι καταγράφεται πραγματικό γεγονός, παραθέτω παρακάτω μια σειρά από ταινίες, που δείχνουν το άλλο πρόσωπο του πολιτικοποιημένου σινεμά, απαλλαγμένο από κορδελίτσες, φιόγκους (αναφέρομαι στα εφέ, στις "ηρωϊκές αυτοθυσίες", τους τόνους αίματος και την εμφανή ή αφανή αμερικανική προπαγάνδα),κλισέ και φτηνούς εντυπωσιασμούς..Ενάντια λοιπόν στην κουλτούρα του "οπτικοακουστικού εντυπωσιασμού" (που όμως και αυτός ομολογουμένως έχει τη θέση του), μια σειρά από ταινίες που έμειναν ή θα μείνουν στην ιστορία ως τροφή για πολιτικές συνειδήσεις και όχι μόνο.....

 

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

 

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ

 

Στις 9 Αυγούστου του 1971 η βρετανική κυβέρνηση επιβάλλει στην Ιρλανδία τη δυνατότητα φυλακισης πολιτικών κρατούμενων, χωρίς να κρίνεται απαραίτητη η απαγγελία κατηγοριών, κάτι που πυροδότησε μια σειρά έντονων αντιδράσεων και διαδηλώσεων. Σε μία από αυτές, στις 30 Ιανουαρίου του 1972 ο βρετανικός στρατός διέταξε πυρ εναντίον άοπλων διαδηλωτών στο Ντέρι της Ιρλανδίας, με συνέπεια το θάνατο δεκατριών από αυτούς και τον τραυματισμό πολλών περισσότερων. Σύμφωνα με απόφαση του, διορισμένου από τη Βρετανική κυβέρνηση, δικαστηρίου οι ένοχοι για τη δολοφονία εν ψυχρώ των Ιρλανδών πολιτών απαλλάχθηκαν από τις κατηγορίες, με το αιτιολογικό πως η πορεία είχε θεωρηθεί εκ των προτέρων ως παράνομη από την πολιτική ηγεσία της Βρετανίας. Τα γεγονότα έλαβαν χώρα τη Ματωμένη Κυριακή Τριάντα χρόνια αργότερα γίνονται το αντικείμενο έρευνας από τον ντοκιμαντερίστα Πολ Γκρίνγκρας, που σκηνοθετεί την ομώνυμη ταινία, βραβευμένη με τη Χρυσή ʼρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου. Η Ιστορική Μνήμη ίσως αποκαθίσταται. Η Αλήθεια ίσως συναρμολογείται εκ νέου. Ο χρόνος επιτρέπει την επανεξέταση και την αποκάλυψη.

Η υποκειμενική όμως επέμβαση της κάμερας με τη σαφή παρουσία του σκηνοθέτη-αφηγητή, έστω και μέσα στα πλαίσια του ντοκιμαντέρ,αφήνει πάντα υπόνοιες για την ανθρώπινη αδυναμία να κατακτήσει την αντικειμενικότητα. Ο κινηματογράφος στο σύνολό του δεν καταγράφει απλά τα γεγονότα, τα κρίνει και τα ερμηνεύει. Χρησιμοποιείται ως ιδεολογικό όργανο αμφισβήτησης, αντίστασης και προπαγάνδας. Είναι το πολιτικό μέσο που θα αναδείξει ιδεολογίες και θα εξυπηρετήσει ιδανικά.

Συνήθως τάσσεται υπέρ των αδυνάτων. Ως κάθε γνήσια μορφή τέχνης είναι ευαίσθητος απέναντι στην κοινωνική αδικία. Εξυμνεί τους μαχητές. Υποδεικνύει ως πρότυπα τους αγωνιστές. Συχνά αποτελεί φορέα αντιεξουσιαστικών μηνυμάτων, ωθώντας στη διαρκή κριτική της αυθαιρεσίας της ηγεσίας, καθώς προβάλλει την καταπίεση που ασκεί μέσω εγκλημάτων που φροντίζει είτε να καλύψει είτε να νομιμοποιήσει.

 

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΕΜΠΝΕΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

 

Το σάπιο κρέας που κρεμόταν στο κατάστρωμα, τροφή σκουληκιών που έρπονταν τυφλά πάνω στις ίνες του ήταν απλά η αφορμή. Η αιτία βρισκόταν στη διαφθορά της ρωσικής αυτοκρατορίας που είχε καταδικάσει τις κατώτερες κοινωνικά τάξεις στην εξαθλίωση. Όταν ο Σέργκει ʼιζενστάιν σκηνοθέτησε Θωρηκτό Ποτέμκιν παρομοίωσε τον εξεγερμένο λαό με λιοντάρι που βρυχάται μετά από μια μακρά περίοδο ύπνου. Η αντίσταση μπορεί να πνίγηκε στο αίμα, όμως μέσα από τα πλάνα του Αιζενστάιν βρήκε την ηθική δικαίωσή της.

Ο Στάνλει Κιούμπρικ εμπνεύστηκε από την ιστορία ενός σκλάβου που διεκδίκησε την ελευθερία του, οργανώνοντας στρατό 70.000 ανθρώπων με το ίδιο όραμα. Και αν ο Σπάρτακος ηττήθηκε εν τέλει κατά κράτος από τις Ρωμαικές δυνάμεις, δε νομίζω να υπάρχει θεατής που να έμεινε ασυγκίνητος από την ευγένεια του αγώνα του.

Ο Σπάικ Λι κινεί την κάμερά του λατρευτικά στο πρόσωπο του μαύρου ηγέτη Μalcolm X που, οργισμένος από τη ρατσιστική καταπίεση που υφίσταται η φυλή του, προτρέπει τους συντρόφους του να παλέψουν για την αξιοπρέπεια και την ελευθερία τους.

Σύμφωνα με τη σκηνοθετική άποψη του Μελ Γκίμπσον στο Braveheart το ήθος χαρακτηρίζει τη φυσιογνωμία του Γουίλιαμ Γουάλας, του σκοτσέζου επαναστάτη που ηγήθηκε της εξέγερσης ενάντια στην τυρρανική αγγλική κυριαρχία.

Ακολουθώντας τα αναρχικά πρότυπα οργάνωσης της κοινωνίας άνθρωποι από όλον τον κόσμο, διαποτισμένοι από τα ιδανικά της δικαιοσύνης και της ελευθερίας, αρνούνται τη σταλινική νοοτροπία και πολεμούν τη δικτατορία του Φράνκο. Ο Κεν Λόουτς σκηνοθετεί τη Γη και Ελευθερία

Το φασιστικό παρακράτος τολμάει να αψηφήσει και ο Γρηγόρης Λαμπράκης και δολοφονείται. Ο Βασίλης Βασιλικός γράφει το βιβλίο και ο Κώστας Γαβράς σκηνοθετεί το Ζ .

Στην εποχή τους οι άνθρωποι ή οι ομάδες που πολέμησαν για την αποκατάσταση των δικαιωμάτων της επιβίωσης, της ελευθερίας και της κοινωνικής ισότητας θεωρήθηκαν ως τρομοκράτες ή στην καλύτερη περίπτωση ως κακοποιά στοιχεία. Όμως δε γεννήθηκαν από το πουθενά. Υπήρξαν ως αντίδραση στη δράση της εξουσίας. Λειτούργησαν ως απάντηση στην απροκάλυπτη βιαιότητα που οι εκάστοτε κυβερνήσεις ασκούσαν. Η τρομοκρατία των παρανόμων είναι το αντίδοτο στη νομιμοποιημένη τρομοκρατία της εξουσίας. Ο κινηματογράφος αφήνει να διαφανεί αυτό ακόμα και όταν η έμπνευσή του δεν πρόερχεται από πραγματικά γεγονότα, αλλά εν τέλει αντικατοπτρίζει τις πραγματικές κοινωνικές δομές.

 

ΕΙΝΑΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΑ;

 

Ο Φριτζ Λανγκ μπορεί να τοποθετούσε τη δράση στην ταινία του Μetropolis στο απώτερο μέλλον αλλά διασπούσε την κοινωνία σε δυο μεγάλες κατηγορίες με τις οποίες οι θεατές άνετα μπορούν να ταυτιστούν. Η εξέγερση των ¨εργατών¨ ενάντια στους ¨διανοούμενους¨ δε μπορούσε παρά να συμφωνήσει με το αίσθημα μας περί δικαίου.

Βασισμένη στο βιβλίο του Τζορτζ Όργουελ η βρετανική ταινία κινουμένων σχεδίων του 1952 H Φάρμα Των Ζώων μπορεί να έχει ως ήρωές της ως ζώα, λειτουργεί όμως εντελώς κατατοπιστικά σε ότιδήποτε αφορά τις κοινωνικές ζυμώσεις που οδηγούν τελικά στην επανάσταση για την αναζήτηση του δίκιου. Το ότι όλα τα ζώα είναι ίσα, απλά κάποια πιο ίσα από τα άλλα δεν μπορεί να μην έχει συνέπειες μακροπρόσθεσμα.

Στη σημερινή κοινωνία έχουν θεωρητικά επιτευχθεί οι ισορροπίες, οι μεγάλες ανισότητες έχουν εξαλειθφεί και η οντότητα του ανθρώπου γίνεται σεβαστή. Έτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι ¨πολιτισμένες¨ κυβερνήσεις. Η κυριαρχία του κεφαλαίου όμως και η εδραίωση της παγκοσμιοποίησης, που διευκολύνει τη διακίνησή του, διευρύνουν το χάσμα ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις και γίνονται πηγή πολιτικής και κοινωνικής ανισότητας, κάτι που μακροπρόθεσμα θα οδηγήσει στην εξέγερση των αδύναμων ενάντια στους ισχυρούς. Η Ιστορία κάνει κυκλους. Οι τρομοκρατικές ενέργειες στο Fight Club που στοχεύουν στην καρδιά του καπιταλισμού είναι ακόμα η αρχή. Προς το παρόν βρισκόμαστε ακόμα στο ληθαργικό κόσμο της διανοητικής μακαριότητας των ηλιθίων, μέχρι να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την αλήθεια και να προχωρήσουμε σε αντίσταση. Βλέπετε, δεν έχουμε μόνο παρακολουθήσει το Matrix το ζούμε καθημερινά.

 

 

 

 

 

 

 

[paredwse]

Να προσθέσω μια μικρή κριτική για το αριστούργημα του προπαγανδιστικού κινηματογράφου, μια ταινία που ακόμα και σήμερα θεωρείται κορυφή (ανεξάρτητα από την πολιτική της τοποθέτηση) στο είδος της.

 

Το 1934, η Berta Helene Amalie Riefenstahl ήταν μια μέχρι τότε άσημη σκηνοθέτης και ηθοποιός. Είχε πρωταγωνιστήσει σε έξι ταινίες, κυρίως του Dr. Arnold Fanck και είχε σκηνοθετήσει το πρώτο της έργο, το Das Blau Licht (Μπλε Φως). Την χρόνια εκείνη όμως αναλαμβάνει ένα τεράστιο (για τις πλάτες της) έργο: την κινηματογράφηση του 6ου συνεδρίου του κυβερνώντος Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος (NDSAP) στη Νυρεμβέργη. Σκοπός της, η ανύψωση και η επίδειξη θριάμβου του Τρίτου Ράιχ και του εθνικοσοσιαλισμού. Το φιλμ έμελε να μείνει στα χρονικά του κινηματογράφου ως ένα από τα σημαντικότερα ντοκυμαντέρ - και ταυτόχρονα η μεγαλύτερη μέχρι τότε ταινία προπαγάνδας: Ο Θρίαμβος Της Θέλησης (Triumph des Willens). Λέγεται ότι ο ίδιος ο Χίτλερ διάλεξε την 'Leni' (όπως έγινε γνωστή) για σκηνοθέτη της ταινίας καθώς πίστευε ότι ήταν η μόνη σκηνοθέτις της οποίας το έργο μπορούσε να συγκριθεί με τον κινηματογράφο του Αϊζενστάιν...

 

Το φιλμ δεν ήταν το πρώτο του είδους του (η ίδια η Riefenstahl είχε ήδη κινηματογραφήσει το προηγούμενο 5ο συνέδριο του NSDAP στην Νίκη της Πίστης - Sieg des Glaubens) αλλά ήταν πρωτοποριακό τόσο για τις τεχνικές που εφάρμοσε (30 διαφορετικές κάμερες, πάνω από 100 τεχνικοί, κατασκευή ειδικών πλατφόρμων που ανέβαζαν κάμερα και καμεραμαν μέχρι και 40 μέτρα ψηλά, κατασκευή από ράγες για να κινείται η κάμερα) όσο και για την κινηματογραφία αυτή καθ'εαυτή: στατικές εικόνες με 'κίνηση', εικόνα μέσα σε εικόνα, κινηματογράφηση τη νύχτα με συνδυασμό διαφόρων πηγών φωτός και διάφορες μικρότερες καινοτομίες τις οποίες η σκηνοθέτις θα τελειοποιήσει δύο χρόνια αργότερα στο Olympia, το επικό ντοκυμαντέρ για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου.

 

Το φιλμ αρχίζει με τον ουρανό και το αεροπλάνο του Χίτλερ που κατεβαίνει από τα σύννεφα προς τη μικρή πόλη της Νυρεμβέργης. Ο συμβολισμός είναι προφανής: ο Μεσσίας κατεβαίνει από τα ουράνια στον λαό 'του', ο οποίος του επιφυλάσσει θερμότατη υποδοχή. Συνεχίζει δε στη ίδια θεματολογία και για να δείξει ότι το κόμμα είναι ανώνυμο και λαϊκό χρησιμοποιεί ανώνυμους, απρόσωπους πολίτες ως κομπάρσους, ντύνοντας ακόμα και τους καμέραμεν με στολές προκειμένου να μπερδευτούν με τα στρατεύματα και να μην ξεχωρίζουν. Και πανταχού παρόντα τα σύμβολα της νέας (τότε) τάξης πραγμάτων: η σβάστικα, ο αετός, οι σημαίες, οι στολές.

 

Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ στα μεγάλα αστικά κέντρα η ταινία κέρδισε το κοινό, στην επαρχία δεν υπήρξε επιτυχία - πιθανότατα θεωρήθηκε υπερβολικά 'καλλιτεχνική'. Σε κάθε περίπτωση, το σφιχτοδεμένο μοντάζ και η ασπρόμαυρη επιβλητική φωτογραφία δίνουν ένα εξαιρετικό φιλμ - το ερώτημα βέβαια που διχάζει ακόμα και σήμερα είναι: Προπαγάνδα ή ντοκυμαντέρ; Προσωπικά τείνω προς τον χαρακτηρισμό του ως προπαγάνδα - ενώ στο Olympia έχουμε αναμφίβολα ένα ντοκυμαντέρ. Ο Θρίαμβος της Θέλησης απέσπασε το Χρυσό Μετάλλιο στην Βενετία το 1935 και το Χρυσό Μετάλλιο στη Διεθνή Έκθεση των Παρισίων το 1937.

 

Το φιλμ απαγορεύτηκε μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου για να επιστρέψει θριαμβευτικά την δεκαετία του 1960. Η Riefenstahl, αν και αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι υπήρξε ποτέ μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, φυλακίστηκε για λίγο και εγκατέλειψε δια παντός την καρέκλα του σκηνοθέτη - για να αρχίσει μια 'τρίτη' ζωή ως η διεθνώς αναγνωρισμένη φωτογράφος που κατέγραψε την (τώρα εξαφανισμένη) φυλή των Nuba στην Αφρική.

 

Triumph des Willens, 1934, 114 λεπτά, ασπρόμαυρο, σκην. Leni Riefenstahl.

Πρώτη προβολή 28 Μαρτίου 1935

 

 

Το φιλμ κυκλοφορεί σε DVD (κάδρο 4:3 φυσικά) με γερμανικό ήχο και υπότιτλους στα αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, ολλανδικά και νορβηγικά. Η εικόνα δεν είναι η καλύτερη αλλά λάβετε υπ'όψιν σας ότι πρόκειται για ταινία του 1934. Ο ήχος μονοφωνικός.

[epote]

παιδια μπραβο, πολυ ομορφα πραγματα!

[cinefreak66]

Το φιλμ κυκλοφορεί σε DVD (κάδρο 4:3 φυσικά) με γερμανικό ήχο και υπότιτλους στα αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, ολλανδικά και νορβηγικά. Η εικόνα δεν είναι η καλύτερη αλλά λάβετε υπ'όψιν σας ότι πρόκειται για ταινία του 1934. Ο ήχος μονοφωνικός.

<hr /></blockquote>

 

Δεν έχω δει καμιά ταινία της Ρίφενσταλ και έχω ακούσει από όλους καλά λόγια για το κινηματογραφικό της έργο...Το DVD που αναφέρεις κυκλοφορεί στην ελληνική αγορά; Υπάρχει δηλαδή καμιά πιθανότητα να το βρούμε στα video club;

[paredwse]

Δυστυχώς δεν υπάρχει στην ελληνική αγορά - κλασσική αντιμετώπιση των εταιρειών που συνήθως δεν εισάγουν DVD χωρίς ελληνικούς υπότιτλους. Εγώ το αγόρασα από το play.com (στο link που έδωσα παραπάνω).

 

Το δυστύχημα είναι ότι το Olympia (που κινηματογραφικά και καλλιτεχνικά λένε ότι είναι ανώτερο του Triumph des Willens), δεν κυκλοφορεί (ακόμα;...) σε DVD!