Δίδυμοι στύλοι ηφαιστειογενών αερίων εντοπίστηκαν στην Ιώ

To διαστημικό ερευνητικό σκάφος Juno (ρωμαϊκή ονομασία της θεάς Ήρας) κατέγραψε νέες εικόνες από την Ιώ, τον τρίτο μεγαλύτερο από τους 95 γνωστούς δορυφόρους του Δία, στη διάρκεια του πρόσφατου κοντινού περάσματος που πραγματοποίησε, φτάνοντας σε εντυπωσιακά κοντινή απόσταση από την επιφάνεια του πλέον ηφαιστειακά ενεργού ουράνιου σώματος στο ηλιακό μας σύστημα, για δεύτερη φορά μέσα σε διάστημα μικρότερο των δύο μηνών. Στη διάρκεια του περάσματος αυτού, κατέγραψε εικόνα όπου διακρίνονται δύο ηφαιστειογενείς στύλοι, η οποίοι εκτινάσσονται από την επιφάνεια της Ιούς. 

Το περασμένο Σάββατο, το Juno πραγματοποίησε το δεύτερο πλησιέστερο πέρασμά του από την Ιώ, φτάνοντας σε απόσταση μόλις 1.500 χιλιομέτρων από το δορυφόρο του Δία. Στη διάρκεια αυτού του περάσματος, το σκάφος κατέγραψε ευκρινείς εικόνες από τη χαοτική επιφάνεια της Ιούς, αποτυπώνοντας μερικά από τα εκατοντάδες ενεργά ηφαίστεια και τις δεξαμενές λάβας πυριτίου που καλύπτουν το δορυφόρο. 

Οι εικόνες που κατέγραψε το σκάφος δημοσιοποιήθηκαν από τη NASA και μπορεί να τις δείτε την αντίστοιχη ιστοσελίδα της ερευνητικής αποστολής. Σε μία από τις εικόνες αυτές (καταγράφηκε σε απόσταση περίπου 3.800 χιλιομέτρων από το δορυφόρο) αποτυπώνονται δύο πίδακες αερίων, οι οποίοι, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις προέρχονται είτε από δύο πόρους του ίδιου γιγαντιαίου ηφαιστείου, είτε από δύο ηφαίστεια τα οποία βρίσκονται σε κοντινή απόσταση. Η ανάλυση των δεδομένων που έστειλε το Juno συνεχίζεται, καθώς οι επιστήμονες επιχειρούν να σχηματίσουν μια σαφέστερη εικόνα του τι συμβαίνει στη συγκεκριμένη περίπτωση. 

Το Juno, το οποίο παρατηρεί το Δία και τους δορυφόρους του από το 2016, έστρεψε πρόσφατα την προσοχή του στον τρίτο μεγαλύτερο δορυφόρο του γίγαντα αερίων. Το Juno εστίασε στην Ιώ και σε προηγούμενα κοντινά του περάσματα, το Μάιο και τον Ιούνιο του 2023, ενώ κατόρθωσε να καταγράψει μια όμορφη "οικογενειακή φωτογραφία" του Δία και της Ιούς το Σεπτέμβριο του 2023, στην οποία ο κολοσσιαίος πλανήτης και ο δορυφόρος του εμφανίζονται πλάι-πλάι.

Στις 30 Δεκεμβρίου του 2023, το ερευνητικό σκάφος πλησίασε για πρώτη φορά την Ιώ στα 1.500 χιλιόμετρα πάνω από την εφιαλτική επιφάνειά της. Αυτό ήταν και το πλησιέστερο πέρασμα από το δορυφόρο του Δία, όχι μόνο από το Juno, αλλά από οποιοδήποτε σκάφος, εδώ και 20 χρόνια. Οι εικόνες που καταγράφηκαν αποτυπώνουν με λεπτομέρειες τη ρημαγμένη επιφάνεια της Ιους, η οποία αποκτά τη χαρακτηριστική πορτοκαλί χροιά της από το θειάφι που εκτινάσσεται από τα εκατοντάδες ηφαίστειά της. 

Ως ο πλησιέστερος από τους τέσσερις μεγάλους δορυφόρους του Δία που πρώτος παρατήρησε ο Γαλιλαίος (Ιώ, Ευρώπη, Γανυμήδης, Καλλιστώ), η Ιώ βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια κολοσσιαία βαρυτική διελκυστίνδα, μεταξύ της Ευρώπης και του Γανυμήδη. Αυτό επιτείνει την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που παρατηρείται στην Ιώ, καθώς, λόγω της θέσης της, δέχεται διαρκείς πιέσεις. Η επιφάνειά της καλύπτεται από εκατοντάδες ηφαίστεια και λίμνες λάβας πυριτίου που οργώνουν ολόκληρο το δορυφόρο. 

Οι επιστήμονες αξιοποιούν τα δύο κοντινά περάσματα προκειμένου να εξακριβώσουν αν η Ιώ κρύβει κάτω από το φλοιό της έναν ωκεανό μάγματος, σύμφωνα με την ανακοίνωση της NASA. Η επιστημονική ομάδα που αναλύει τα δεδομένα τα οποία στέλνει το ερευνητικό σκάφος σκοπεύει να μελετήσει το πόσο συχνά εκρήγνυνται τα ηφαίστεια της Ιούς, με πόση ένταση και τι θερμοκρασίες πιάνουν, καθώς και τις μεταβολές στις ροές λάβας. Ομάδα επιστημόνων με έδρα το Ερευνητικό Ινστιτούτο Southwest, το Σαν Αντόνιο του Τέξας, θα μελετήσει παράλληλα το πώς συνδέεται η ηφαιστειακή δραστηριότητα της Ιούς με τη ροή φορτισμένων σωματιδίων στη μαγνητόσφαιρα του Δία, συνδυάζοντας δεδομένα που έχει αποστείλει το Juno με τις απομακρυσμένες παρατηρήσεις που πραγματοποιούν τα διαστημικά τηλεσκόπια Hubble και James Webb. 

To Juno είναι προγραμματισμένο να πραγματοποιήσει νέο κοντινό πέρασμα από την Ιώ στις 20 Σεπτεμβρίου, προσεγγίζοντας προσεκτικά τον ταραχώδη αυτό δορυφόρο, για τρίτη φορά.  

• NASA
• Δίας